Ασαμπλάζ (assemblage) που σε ελεύθερη μετάφραση θα μπορούσε να σημαίνει συναρμολόγημα, είναι στην ουσία αυτό που θα λέγαμε τρισδιάστατο κολλάζ ή μάλλον πιο σωστά ένα κολλάζ (που μπορεί να πάρει και τη μορφή γλυπτού) με τρισδιάστατα αντικείμενα (found objects) ή τμήματά τους και υλικά.

Με το assemblage έχουν ασχοληθεί πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες στο παρελθόν (Picasso, Duchamp) χωρίς φυσικά η πρόθεσή τους να είναι να φτιάξουν κάτι που συγκαταλέγεται σε αυτό το είδος τέχνης. Ένας Αμερικανός καλλιτέχνης που ταύτισε το όνομά του με το ασαμπλάζ είναι ο Joseph Cornell (1903-1972). Δεν σπούδασε ποτέ γλυπτική ή ζωγραφική, ήταν περισσότερο ένας συλλέκτης αντικειμένων και αναμνηστικών της καθημερινότητας. Στην ιστοσελίδα josephcornellbox.com μπορείτε να μάθετε κάποια πράγματα γι αυτόν, να βρείτε ιδέες και υλικό και μπορείτε ακόμα να στείλετε φωτογραφίες του δικού σας ασαμπλάζ για να εκτεθούν on line.

Φαντάζομαι πως ο βασικός λόγος που με έκανε να αγαπήσω αυτή την τέχνη είναι αυτό το κοινό χαρακτηριστικό που έχω με τον Cornell. Από μικρή συγκινούμαι, γοητεύομαι και μαζεύω τα πάντα: αναμνηστικά αποκόμματα και οικογενειακές φωτογραφίες, φθαρμένα αντικείμενα και υλικά, παλιά και ξεχασμένα, εφήμερα σκονισμένα και παραπεταμένα. Όλα όμως συνδεδεμένα με πρόσωπα, αναμνήσεις, περασμένες ζωές, παιδικές ηλικίες που το καθένα λέει μια ιστορία. Και όταν επιχειρώ να συνδυάσω κάποια από αυτά οι ιστορίες γίνονται πολλές και μαγικές. Και η εικόνα αποκτά ποιητική διάσταση και κρυμμένα μηνύματα, διαφορετικά για τον καθένα που τα βλέπει.

Για να επιστρέψω σε πιο πρακτικά μονοπάτια (μπορώ να γράφω και να μιλώ ώρες για την γοητεία των trivia, paraphernalia ή των μικρών, “ασήμαντων” κι εφήμερων) το ασαμπλάζ, αν κι επειδή δεν είναι πολύ διαδεδομένο σαν όρος και σαν τέχνη φαντάζει ίσως αρχικά λίγο απροσδιόριστο και δύσκολο να το προσεγγίσεις, είναι στην πραγματικότητα πολύ βατό και κυρίως απελευθερωτικό. Κι επίσης πολύ παιχνιδιάρικο και προσωπικό.

Στην ουσία ο μόνος “κανόνας” που υπάρχει είναι οι τρεις διαστάσεις. Το ασαμπλάζ είναι μια τρισδιάστατη σύνθεση. Αν φυσικά επιλέξεις η σύνθεσή σου να έχει κάποιο φόντο, αυτό μπορεί να είναι δισδιάστατο. Από κει και πέρα:

• Χρησιμοποιείς όσα και όποια υλικά και αντικείμενα θέλεις. Μπορείς να κάνεις μια σύνθεση με 3 ή με 103 αντικείμενα.
• Μπορείς να χρησιμοποιήσεις παλιά ή καινούρια αντικείμενα ή στοιχεία.
• Μπορεί η τελική σου σύνθεση να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο (κορνίζα, κουτί, γυάλινο βάζο κ.ό.κ). ή να είναι ελεύθερη (σαν ένα γλυπτό) στο χώρο.
• Μπορείς να παίξεις με το μέγεθος: το τελικό σου αποτέλεσμα μπορεί να χωράει σε ένα σπιρτόκουτο ή σε ένα συρτάρι ή μια πόρτα αν θέλεις!!
• Μπορείς επίσης να επέμβεις στα στοιχεία που χρησιμοποιείς, κόβοντάς τα ή σπάζοντάς τα, βάφοντάς τα ή να τα χρησιμοποιήσεις αυτούσια όπως είναι.
• Αν και συνήθως το ασαμπλάζ προορίζεται ως ένα έργο τέχνης (μη σε τρομάζουν οι ορολογίες!) ή ως κάτι διακοσμητικό, μπορείς παρόλα αυτά να του δώσεις και μια χρηστική αξία.

Ίσως ανακαλύψεις ότι σε βοηθάει να έχεις κάποιο θέμα όπως ας πούμε το Καλοκαίρι (που είναι και το θέμα της δικής μου αποστολής για τον καλοκαιρινό μαραθώνιο δημιουργικότητας 19). Ίσως πάλι όχι: Μπορεί να προτιμήσεις να δουλέψεις παίρνοντας έμπνευση από ένα ή περισσότερα αντικείμενα που απλώς θέλεις να το/τα κρατήσεις και να του(ς) δώσεις μια άλλη θέση στην καθημερινότητά σου. Όπως και να δουλέψεις, εγώ ένα πράγμα μπορώ να στο υπογράψω: στο τέλος το έργο σου θα έχει μια ιστορία να πει και σε σένα αλλά και σε όποιον το κοιτάξει λίγο προσεκτικά. Μπορείς φυσικά να του δώσεις ένα τίτλο τον οποίο να συμπεριλάβεις μάλιστα μέσα στη σύνθεσή σου με κολλάζ ή γραφή.

Πάμε τώρα να δούμε πώς εμπνεύστηκα κι έφτιαξα εγώ το ασαμπλάζ μου με έμπνευση το Καλοκαίρι του 2019.

Διακοπές δεν έκανα ακριβώς -αν και πολύ θα το ήθελα μετά από ένα κάπως βαρύ χειμώνα. Έκανα όμως κάποιες διαδρομές για δουλειές και για να δω αγαπημένους ανθρώπους. Πήγα από λίγο, Πήλιο, Αθήνα, Βούλα, Αίγινα. Επίσης το Καλοκαίρι ή μάλλον ο Αύγουστος που το Κουμπί είναι κλειστό είναι πάντα για μένα η εποχή να ασχοληθώ με πράγματα που θέλω και δεν προλαβαίνω (όπως το ασαμπλάζ!) και να κλείσω εκκρεμότητες. Όλα αυτά με κάποιο τρόπο ήξερα πως θα βρουν τη γωνιά τους στο έργο μου.

Πρώτα απ΄όλα έκανα μια μικρή έρευνα στο “σεντούκι” μου. Λόγω της αγάπης μου για αυτή την τεχνική αλλά και για τα αντικείμενα, όπως είπα και πριν, έχω πολύ υλικό. Και χαίρομαι πολύ που σε τέτοιες περιπτώσεις δικαιώνομαι επειδή κρατάω πράγματα που ~~οι στενοί φίλοι μου με μαλώνουν αλλά~~ εγώ ξέρω ότι κάποτε θα έρθει η στιγμή που θα βρουν τον προορισμό τους όπως π.χ. αυτό το άμορφο κουβάρι κλωστής!! Ξεχώρισα λοιπόν κάποια παλιά αντικείμενα μαζί με κάποια που προέκυψαν από το φετινό Καλοκαίρι. Με βάση το σύνολο και το μέγεθος των αντικειμένων αποφάσισα να έχω σαν πλαίσιο ένα απλό χαρτονένιο κουτί 20Χ20 εκ. περίπου. Για να είναι πιο γερό και λίγο πιο βαθύ ενίσχυσα τα πλαϊνά του με λωρίδες από οντουλέ χαρτόνι που έκοψα με κοπίδι και κόλλησα με ατλακόλ από τη μέσα μεριά του κουτιού. Καθώς γνώριζα πως με την εξωτερική όψη θα ασχοληθώ συνολικά στο τέλος δεν με ένοιαξε να είναι τέλεια κομμένα και υπολογισμένα τα κομμάτια. Στην πάνω πλευρά κόλλησα ένα κομμάτι ξύλου διάτρητου που είχα βρει σε ένα κάδο σκουπιδιών και που τα σχέδιά του μου φάνηκε ότι θα δημιουργούσαν ένα ενδιαφέρον “υπόστεγο” στο κουτί μου.

Στη συνέχεια δούλεψα το φόντο του κουτιού. Είχα αποφασίσει ότι θα δημιουργήσω κάποια ράφια και τμήματα ώστε να μπορέσω να οργανώσω καλύτερα τα αντικείμενά μου, οπότε αφού διάλεξα κάποια ωραία χειροποίητα χαρτιά με καλοκαιρινή αίσθηση, τα κόλλησα με ελαφρώς αραιωμένη ατλακόλ στο εσωτερικό του κουτιού. Δεν με απασχόλησε να είναι τέλεια κομμένα και κολλημένα καθώς γενικά μου αρέσει η αίσθηση του παλιού και φθαρμένου. Εξάλλου η σύνθεσή μου μοιραία θα είχε μια συναισθηματική φόρτιση από το παρελθόν και συγκεκριμένα από το παρελθόν της μαμάς μου μια και οι καταστάσεις και τα μέρη που βρέθηκα με ωθούσαν εκεί. Την αίσθηση του παλιού την έκανα πιο έντονη, λερώνοντας με χρώμα κιμωλίας και με καφέ και κολλώντας άμμο, αρχικά στις γωνίες.

Τώρα έπρεπε να αποφασίσω πώς θα οργανώσω τα διαχωριστικά που θα τοποθετούσα. Για να το κάνω αυτό χρειάστηκε να κάνω έναν περιορισμό των στοιχείων που θα χρησιμοποιούσα και κάποιες πρώτες δοκιμές και συνδυασμούς. Άρχισα έτσι δειλά-δειλά να δημιουργώ κάποια διαχωριστικά. Στον κάθετο χώρο που προέκυψε δεξιά σκέφτηκα να προσθέσω για φόντο ένα κομμάτι χαρτί με eco-printing, τεχνική με την οποία ασχολείται η φίλη μου Σου την οποία επισκέφτηκα στο Πήλιο. Έχω συνηθίσει στην ιδέα ότι δεν πρέπει να “λυπάμαι” να αναιρώ ή να κρύβω πράγματα που έχω δημιουργήσει σε πρώιμο στάδιο λόγω μεταγενέστερων επιλογών και παρόλο που και το αρχικό φόντο σε αυτό το σημείο “χαραμίστηκε” και το υπέροχο eco -printed χαρτί κρύφτηκε αρκετά από τα αντικείμενα που μετέπειτα τοποθετήθηκαν, πιστεύω πως λειτουργεί όμορφα και αρκεί που ξέρω εγώ πως υπάρχει. Τα διαχωριστικά δημιουργήθηκαν από λεπτό οντουλέ χαρτόνι (αυτό της κούτας), από ξύλο μπάλσα (ιδανικό για μακέτες και χειροτεχνίες) κι ένα θαλασσόξυλο (να την και μια αναφορά σε μια από τις άλλες αποστολές του μαραθώνιου).

Τα διαχωριστικά από χαρτόνι, άλλα τα έβαψα και στάμπωσα επάνω τους με σφραγίδες άλλα τα έντυσα με κιτρινισμένο χαρτί από παλιό βιβλίο της μαμάς μου. Στο θαλασσόξυλο έγραψα με ένα ξηροπαστέλ μια φράση που άκουσα από ένα αγαπητό πρόσωπο που είχα καιρό να δω και μου εντυπώθηκε για πολλούς λόγους. Κατευθείαν γραμμένη εκεί νομίζω απέκτησε μια αμφισημία που μου αρέσει πολύ. Ανάλογα με το πλήθος και το μέγεθος των αντικειμένων θα πρέπει να διαμορφωθούν και τα τμήματα του κουτιού. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα τμήματα είναι τελείως ισομεγέθη ή συμμετρικά, εκεί το τελικό αποτέλεσμα θυμίζει περισσότερο μια συλλογή τοποθετημένη σε ντουλαπάκι. Εγώ επέλεξα μια πιο ασύμμετρη εκδοχή με κάθετες, οριζόντιες, διαγώνιες και με ένα παιχνίδι στα μεγέθη.

Συνέχισα με πολλές δοκιμές στην τοποθέτηση των αντικειμένων, τις οποίες φωτογράφιζα και για να θυμάμαι και για να συγκρίνω. Είναι ένα παιχνίδι πραγματικά απολαυστικό αλλά και συγκινητικό καμιά φορά: Συνδυάζεις, δοκιμάζεις και ξαφνικά μια μικρή ιστορία εμφανίζεται, ή νιώθεις πως εδώ κάτι λείπει, θυμάσαι ένα άλλο αντικείμενο που θα ταίριαζε. Σού έρχονται στο μυαλό λέξεις, εικόνες, κάνεις συνειρμούς και το κάθε στοιχείο αποκτά συμβολική σημασία, δίπλα σε κάποιο άλλο -ακόμα κι αν έχει μπει τυχαία εκεί- αποκτά νέο νόημα.

Γενικά μου αρέσει να επιλέγω αντικείμενα και στοιχεία μιας κάπως ενιαίας χρωματικής γκάμας κι αισθητικής. Ωστόσο είναι ωραίο να υπάρχουν κάποιες διαφορετικές πινελιές που σπάνε την ομοιομορφία και ξεχωρίζουν στο σύνολο. Αν είναι πολύ κραυγαλέες σαν χρώμα ή σαν υφή μπορούμε πάλι να τις “λερώσουμε” κάπως με χρώμα ή με καφέ ή τσάι (όπως έκανα με το βιβλιαράκι). Ένα κόλπο να ενοποιήσουμε οπτικά στοιχεία πολύ ανόμοια και αταίριαστα μεταξύ τους είναι να ψεκάσουμε ελαφρώς στο τέλος όλο το έργο με χρώμα. Προσοχή όμως! μπορεί να καταλήξουμε να το ισοπεδώσουμε τελείως! Γενικά πάντως τείνουμε να καλύπτουμε ανεπιθύμητες γυαλάδες σε μεμονωμένα αντικείμενα πατινάροντάς τα με διάφορους τρόπους.

Συνέχισα λοιπόν τοποθετώντας και κολλώντας αντικείμενα και στοιχεία κατά ενότητες. Δε βιάστηκα να κολλήσω πράγματα που δεν ήμουν σίγουρη. Χρησιμοποίησα ατλακόλ και matte medium που γενικά λειτουργεί όπως η ατλακόλ. Παρόλο που αργούν να στεγνώσουν με βολεύουν περισσότερο από το πιστόλι σιλικόνης γιατί δεν αφήνουν ίχνη και επιτρέπουν για κάποια ώρα να αλλάξεις γνώμη. Αν ωστόσο κρίνετε ότι σάς βολεύει πιο πολύ η σιλικόνη τολμήστε το. Χρειάζεται πάντως μια γερή κόλλα για να μπορούν να κολληθούν υλικά όπως μέταλλο, πορσελάνη πλαστικό και επιφάνειες που δεν είναι λείες και επίπεδες.

Τελευταίες χειρονομίες ήταν το κρέμασμα κάποιων στοιχείων με κλωστή και η επένδυση των σόκορων για ένα καλύτερο φινίρισμα. Για το δεύτερο χρησιμοποίησα μια στενή λωρίδα από το eco-printed χαρτί κι ένα κομμάτι κορδέλα ρικ-ρακ που παραπέμπει και σε κύμα.

Δεν μπορώ να σας πω τι σημαίνει το κάθε στοιχείο της σύνθεσής μου κι από που το εμπνεύστηκα (Ακόμα και κάποια πάντως που τα έβαλα απλά επειδή μου άρεσαν ή με βόλευαν στο τέλος βρήκαν το νόημά τους και κούμπωσαν με τα υπόλοιπα). Θα σάς δώσω όμως κάποια στοιχεία έτσι για του λόγου το αληθές:

Εκτός από το χαρτί eco-printed με τη Σου φτιάξαμε και πήρα μαζί μου ένα βαζάκι ονειρεμένο lemon curd εξ΄ου και τα αποξηραμένο λεμόνι, που μπορεί να το είχα και δέκα χρόνια να βρίσκεται!

Μια πολύ ωραία ημέρα του Καλοκαιριού ήταν όταν συνδυάσαμε μπάνιο στην Επανομή και φαγητό στο Κτήμα Γεροβασιλείου -όντως οι περισσότεροι φελλοί της σύνθεσης είναι από τα κρασιά τους.

Οι δύο μύτες από πένα που επίσης έχω πολλά χρόνια παραπέμπουν στην καλλιγραφία που τσούκου-τσούκου βρήκα λίγο χρόνο να εξασκήσω αυτούς τους μήνες.

Ένα διήμερο στην Αίγινα συμβολίζεται με τα κελύφη από τα φυστίκια -μα δεν κάνουν ένα πολύ ωραίο φόντο;- με το ανθρωπάκι από σύρμα που είχε φτιάξει και μου είχε χαρίσει πριν πολλά χρόνια η φίλη που με φιλοξένησε εκεί και από τα πιόνια του σκακιού, παιχνίδι που αγαπά ιδιαίτερα ο μικρός της γιος.

Ένα βιβλίο πάντα με συντροφεύει τα καλοκαίρια φυσικά και μια γάτα υπάρχει πάντα στο προσκήνιο ή στο παρασκήνιο. Είχα δυο γάτες να με περιμένουν και να τις σκέφτομαι, δυο γάτες στο Πήλιο, 5-6 στη Βούλα κι ένα γατί που ερωτεύτηκα και βάφτισα στην Αίγινα ανάμεσα σε άλλα έξι.

Η παρουσία-απουσία της μαμάς μου ήταν διάχυτη φέτος το καλοκαίρι και εκφράστηκε με πολλά στοιχεία συμβολικά ή παραστατικά: Τα πιο έντονα: η φωτογραφία από την εφηβεία της, και το κλειδί -τι πολυσήμαντο αντικείμενο- το οποίο έπρεπε να αναζητήσω για να μπω σε ένα σπίτι που συνειδητά είχα εγκαταλείψει στην τύχη του χρόνια τώρα υπό τη φόρτιση της ασθένειάς της.

Τα υπόλοιπα είναι είτε πολύ προφανή ή πολύ προσωπικά και βαρετά ίσως για να τα περιγράψω, εξάλλου το νόημα νομίζω κατέστη σαφές!

Το αποτέλεσμα δεν ξέρω πόσο ενδιαφέρον έχει για έναν τρίτο, νομίζω πως τουλάχιστον αποτελεί ένα παιχνίδι παρατήρησης και ένα ενδιαφέρον εικαστικά αντικείμενο, για μένα πάντως ήταν μια διασκεδαστική, συγκινητική, γεμάτη εκπλήξεις διαδικασία που απόλαυσα.